Absorbans, bir maddenin, özellikle bir çözeltinin, üzerine düşen ışığı ne kadar soğurduğunun (emdiğinin) logaritmik bir ölçüsüdür. Kullanıcının belirttiği “emme, soğurum” bir süreci ifade ederken, absorbans bu sürecin spesifik, ölçülebilir bir değeridir ve “soğurganlık” veya “soğurum miktarı” olarak da düşünülebilir.
Tıp ve biyokimya laboratuvarlarında bu terim, son derece önemli ve yaygın bir kavramdır.
Ayırt Edilmesi Gereken Kavramlar
Öncelikle, benzer terimlerden farkını anlamak önemlidir:
- Absorban (Madde): Sıvıyı veya başka bir maddeyi emen nesnenin kendisidir. (Örnek: Pamuk, gazlı bez, aktif kömür).
- Absorpsiyon (Genel Süreç): Bir maddenin başka bir madde tarafından genel olarak emilmesi eylemidir. (Örnek: Besinlerin bağırsaktan emilimi).
- Absorbans (Ölçüm): Bir maddenin, belirli bir dalga boyundaki ışığı ne kadar yuttuğunun (soğurduğunun) sayısal değeridir.
Tıptaki Yeri: Konsantrasyon Ölçümü
Absorbansın tıptaki en kritik rolü, kan ve idrar gibi vücut sıvılarındaki maddelerin konsantrasyonunu (miktarını) belirlemektir. Bu işlem spektrofotometre adı verilen cihazlarla yapılır.
Süreç Nasıl İşler? (Beer-Lambert Yasası)
- Bir çözeltideki (örneğin kan serumu) bir maddenin miktarı ne kadar fazlaysa, o madde belirli bir renkteki ışığı o kadar fazla soğurur.
- Beer-Lambert Yasası adı verilen temel bir fizik kuralı, bir maddenin absorbansının, o maddenin konsantrasyonu ile doğru orantılı olduğunu belirtir.
- Spektrofotometre, test edilecek numuneye belirli bir dalga boyunda ışık demeti gönderir.
- Cihaz, numuneden geçen ışığın ne kadarının soğurulduğunu ölçerek bir absorbans (A) değeri hesaplar.
- Bu absorbans değeri, bilinen standartlarla karşılaştırılarak veya formüller kullanılarak doğrudan o maddedeki konsantrasyona dönüştürülür.
Tıbbi Laboratuvar Örnekleri
Hastanelerde yapılan birçok kan tahlilinin sonucu, absorbans ölçümüne dayanır:
- Kan Şekeri (Glukoz): Kandaki glukoz miktarı, kimyasal bir reaksiyonla renklendirilir ve oluşan rengin absorbansı ölçülerek glukoz seviyesi belirlenir.
- Kolesterol ve Trigliserit: Benzer şekilde, bu yağ moleküllerinin seviyeleri de renk reaksiyonları ve absorbans ölçümleriyle saptanır.
- Hemoglobin: Kandaki hemoglobin miktarı doğrudan kendi doğal renginin absorbansı ölçülerek belirlenebilir.
- Karaciğer Enzimleri (ALT, AST): Bu enzimlerin aktiviteleri, katalizledikleri reaksiyonların hızının absorbans değişiklikleri üzerinden takip edilmesiyle ölçülür.
Özetle, absorbans, bir maddenin ışığı soğurma kapasitesinin sayısal bir ölçüsüdür. Tıbbi laboratuvarlarda, kan ve diğer vücut sıvılarındaki sayısız maddenin miktarını hassas bir şekilde belirlemek için kullanılan temel ve vazgeçilmez bir prensiptir.
Bir yanıt yazın