MediRehber

Abstinens, tıp dilinde bir kişinin bağımlı olduğu bir maddeyi (alkol, uyuşturucu, nikotin gibi) veya alıştığı bir ilacı aniden bırakması veya miktarını önemli ölçüde azaltması sonucu ortaya çıkan fiziksel ve psikolojik belirtiler bütünüdür. Türkçede bu durum için “yoksunluk”, “çekilme” veya “kesilme sendromu” ifadeleri de kullanılır.

Abstinens, vücudun ve beynin, bağımlı olunan maddenin varlığına adapte olmasından kaynaklanır. Vücut, normal işleyişini bu maddeyle birlikte sürdürmeye başlar. Madde aniden kesildiğinde ise bu denge bozulur ve vücut, maddenin yokluğuna tepki olarak bir dizi rahatsız edici ve bazen tehlikeli olabilen belirti gösterir.

Abstinens (Yoksunluk) Belirtileri

Belirtilerin türü ve şiddeti, bağımlı olunan maddenin cinsine, kullanım süresine, miktarına ve kişinin genel sağlık durumuna göre büyük farklılıklar gösterebilir. Genel olarak belirtiler iki ana grupta incelenir:

1. Fiziksel Belirtiler:

• Terleme, titreme (özellikle ellerde)
• Mide bulantısı, kusma, ishal ve karın krampları
• Kalp çarpıntısı (taşikardi), kan basıncında yükselme (hipertansiyon)
• Kas ağrıları ve kramplar
• Baş ağrısı
• Uykusuzluk, yorgunluk
• Nöbetler (özellikle alkol ve bazı sakinleştirici ilaçların yoksunluğunda hayati tehlike oluşturabilir)

2. Psikolojik ve Duygusal Belirtiler:

• Şiddetli anksiyete (kaygı), panik ataklar
• Huzursuzluk, sinirlilik, öfke patlamaları
• Depresif ruh hali, umutsuzluk
• Konsantrasyon güçlüğü
• Halüsinasyonlar (görsel veya işitsel) ve sanrılar (deliryum tremens gibi ciddi durumlarda)
• Maddeyi tekrar kullanmaya yönelik yoğun istek (aşerme)

Yaygın Abstinens Sendromları

• Alkol Yoksunluğu: En tehlikeli yoksunluk sendromlarından biridir. Titreme, terleme, anksiyete gibi belirtilerle başlar ve ilerleyen durumlarda nöbetlere ve “deliryum tremens” adı verilen, halüsinasyonlar ve bilinç bulanıklığı ile seyreden hayatı tehdit edici bir tabloya dönüşebilir.
• Opioid (Eroin, Morfin vb.) Yoksunluğu: Genellikle “ağır bir grip” gibi tarif edilir. Şiddetli kas ağrıları, ishal, kusma, burun akıntısı, göz yaşarması ve yoğun bir huzursuzluk ile karakterizedir. Hayati tehlikesi alkol yoksunluğuna göre daha düşüktür ancak son derece rahatsız edicidir.
• Nikotin Yoksunluğu: Sigarayı bırakanlarda görülen sinirlilik, anksiyete, konsantrasyon güçlüğü, iştah artışı ve baş ağrısı gibi belirtileri içerir.
• Benzodiazepin (Sakinleştirici İlaçlar) Yoksunluğu: Alkol yoksunluğuna benzer şekilde tehlikeli olabilir ve anksiyete, uykusuzluk, kas seğirmeleri ve nöbet riski taşır.

Tedavi ve Yönetim

Abstinens sendromu, tıbbi gözetim altında yönetilmesi gereken ciddi bir durumdur. Tedavi, yoksunluk belirtilerini hafifletmek, olası komplikasyonları önlemek ve hastanın süreci daha güvenli ve konforlu bir şekilde atlatmasını sağlamak için ilaç tedavisini (semptomlara yönelik veya yerine koyma tedavileri) ve destekleyici bakımı (sıvı takviyesi, psikolojik destek) içerir. Bu süreç, genellikle detoksifikasyonun (detoks) ilk adımını oluşturur.