Tıbbi olarak “abuse,” bir kişinin gücünü veya kontrolünü, başka bir kişinin fiziksel, duygusal, cinsel veya finansal sağlığına zarar verecek şekilde kullanmasıyla ortaya çıkan durumların ve bu durumların yol açtığı sağlık sorunlarının tümünü kapsar.
İstismarın başlıca türleri ve tıbbi yansımaları şunlardır:
1. Fiziksel İstismar (Physical Abuse)
Bir bireyin vücuduna kasıtlı olarak fiziksel acı veya yara verecek şekilde davranılmasıdır.
- Örnekler: Vurma, tokat atma, itme, sarsma, yakma, tekmeleme, ısırma.
- Tıbbi Bulgular: Açıklanamayan morluklar (özellikle farklı iyileşme evrelerinde), kırıklar, çıkıklar, yanık izleri, kafa travmaları. Sağlık profesyonelleri bu tür yaralanmaları tespit ettiğinde istismardan şüphelenir.
2. Duygusal / Psikolojik İstismar (Emotional / Psychological Abuse)
Bir kişinin benlik saygısına, kimliğine ve psikolojik bütünlüğüne sistematik olarak zarar vermektir. Genellikle tespit edilmesi daha zordur ancak en az fiziksel istismar kadar yıkıcı olabilir.
- Örnekler: Sürekli aşağılama, hakaret etme, tehdit etme, korkutma, sosyal olarak izole etme (arkadaşlarından/ailesinden uzaklaştırma), küçümseme, suçlama.
- Tıbbi Bulgular: Anksiyete bozuklukları, depresyon, Post-Travmatik Stres Bozukluğu (PTSB), yeme bozuklukları, uyku sorunları, psikosomatik ağrılar.
3. Cinsel İstismar (Sexual Abuse)
Bir kişiyi rızası olmadan herhangi bir cinsel eyleme zorlamak veya dahil etmektir. Mağdurun çocuk veya rıza veremeyecek durumda (zihinsel engel, bilinç kapalılığı vb.) olması durumunda gerçekleştirilen her türlü cinsel eylem istismar olarak kabul edilir.
- Örnekler: Tecavüz, cinsel saldırı, istenmeyen dokunuşlar, cinsel içerikli materyallere maruz bırakma.
- Tıbbi Bulgular: Genital bölgede yaralanmalar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, gebelik, anksiyete, depresyon, cinsel işlev bozuklukları.
4. İhmal (Neglect)
Bakmakla yükümlü olunan bir kişinin (genellikle çocuk, yaşlı veya engelli) temel fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının kasıtlı olarak karşılanmamasıdır. Bu, bir eylemden çok bir “eylemsizliktir”.
- Örnekler: Yeterli beslenmeyi sağlamama, hijyenine dikkat etmeme, giysi veya barınak sağlamama, gerekli tıbbi bakımı yaptırmama, okula göndermeme.
- Tıbbi Bulgular: Gelişme geriliği, yetersiz beslenme (malnütrisyon), sık enfeksiyonlar, tedavi edilmemiş hastalıklar, aşıların eksik olması.
5. Madde Kötüye Kullanımı (Substance Abuse)
“Abuse” teriminin tıptaki bir diğer önemli kullanımı da budur. Bir kişinin alkol, yasa dışı uyuşturucular veya reçeteli ilaçları, sağlığına ve sosyal işlevselliğine zarar verecek şekilde tekrarlayıcı olarak kullanmasıdır.
- Örnekler: Tehlikeli durumlarda (araç kullanırken vb.) madde kullanmak, yasal sorunlara yol açmasına rağmen kullanmaya devam etmek, sosyal ve mesleki sorumlulukları aksatmak.
- Tıbbi Bulgular: Madde kötüye kullanımı, zamanla bağımlılığa (dependence) dönüşebilir. Karaciğer hasarı, kalp hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve ruhsal hastalıklar gibi çok sayıda ciddi sağlık sorununa yol açar.
Sağlık Profesyonellerinin Rolü
Tıp uzmanları için istismarı tanımak kritik bir öneme sahiptir. Türkiye’de, özellikle çocuk istismarı şüphesi durumunda sağlık profesyonellerinin durumu yetkili makamlara bildirme yasal zorunluluğu bulunmaktadır. İstismar, mağdurlar üzerinde ömür boyu sürebilecek derin fiziksel ve ruhsal yaralar bırakan ciddi bir halk sağlığı sorunudur.
Bir yanıt yazın