AAV2, genetik ve biyoteknoloji alanında, özellikle gen terapisi uygulamalarında merkezi bir rol oynayan bir virüs türünün kısaltmasıdır.
- Açılımı: Adeno-Associated Virus Serotype 2
- Türkçe Anlamı: Adeno-İlişkili Virüs Serotip 2
Tanım ve Biyolojik Özellikleri
AAV2, Parvoviridae familyasına ait, insanlarda hastalığa neden olduğu bilinmeyen (patojenik olmayan), küçük ve tek sarmallı bir DNA virüsüdür. Adını, ilk olarak 1960’larda laboratuvardaki Adenovirüs kültürlerinde bir “kontaminant” (bulaşan) olarak keşfedilmesinden alır. “İlişkili” (associated) olarak anılmasının sebebi, kendi başına çoğalamaması ve üreyebilmek için Adenovirüs gibi bir “yardımcı virüsün” hücrede aynı anda bulunmasına ihtiyaç duymasıdır.
En önemli özellikleri şunlardır:
- Patojenik Değildir: İnsanlarda herhangi bir hastalığa yol açmaz, bu da onu tıbbi uygulamalar için güvenli bir aday yapar.
- Düşük İmmünojenisite: Vücutta güçlü bir bağışıklık tepkisi tetikleme olasılığı diğer virüslere göre daha düşüktür.
- Uzun Süreli Gen İfadesi: Hem bölünen hem de bölünmeyen (nöronlar gibi) hücreleri enfekte edebilir ve taşıdığı genetik materyalin hücre içinde uzun süre aktif kalmasını (ifade edilmesini) sağlar.
Tıptaki Yeri ve Önemi: Gen Terapisi Vektörü
AAV2’nin tıp dünyasındaki asıl önemi, bir “viral vektör” olarak kullanılmasından kaynaklanır. Vektör, genetik materyali bir yerden başka bir yere taşıyan bir “araç” demektir. Gen terapisi bağlamında AAV2, şu şekilde kullanılır:
- Virüsün “İçi Boşaltılır”: Laboratuvar ortamında, AAV2’nin kendi viral genleri (çoğalmasını sağlayan genler) çıkarılır.
- Terapötik Gen Yüklenir: Çıkarılan viral genlerin yerine, tedavi edilmek istenen hastalığa yönelik olarak tasarlanmış “doğru” veya “sağlıklı” insan geni (terapötik gen) virüsün DNA’sına eklenir.
- Hastaya Uygulama: Bu şekilde yeniden programlanmış olan AAV2 virüsü, hastaya verildiğinde hedef hücrelere (örneğin, retina, karaciğer veya kas hücreleri) girer.
- Gen Teslimatı: Hücrenin içine girdikten sonra, AAV2 taşıdığı sağlıklı geni hücre çekirdeğine bırakır. Bu sağlıklı gen, hücrenin kendi mekanizmalarını kullanarak eksik veya hatalı olan proteini üretmeye başlar ve böylece hastalığın temelindeki genetik bozukluk düzeltilmiş olur.
AAV2, özellikle kalıtsal retina hastalıkları (örneğin, Leber konjenital amorozisi), hemofili ve bazı nöromüsküler hastalıkların tedavisinde kullanılan gen terapilerinde başarıyla uygulanmış ve bu alanda bir çığır açmıştır. En çok araştırılan ve en iyi anlaşılan AAV serotiplerinden biridir.