“Severed finger” teriminin Türkçe karşılığı kopmuş parmak veya uzuv kopmasıdır. Bu durum, parmağın bir kaza veya travma sonucu vücuttan tamamen veya kısmen ayrılması anlamına gelir. İş kazaları, evdeki kesici aletlerle yaşanan kazalar veya trafik kazaları gibi olaylar sonucunda meydana gelebilen son derece ciddi ve acil tıbbi müdahale gerektiren bir yaralanmadır.
Kopmuş bir parmağın tekrar yerine dikilip fonksiyonlarını geri kazanma şansı, olayın hemen ardından atılacak doğru adımlara ve zamanlamaya sıkı sıkıya bağlıdır.
Acil Durumda Yapılması Gerekenler
Böyle bir durumla karşılaşıldığında panik yapmadan, sakin ve hızlı bir şekilde hareket etmek kritik öneme sahiptir. İzlenmesi gereken adımlar ikiye ayrılır: yaralıya yapılacak müdahale ve kopan parçanın muhafazası.
1. Yaralıya İlk Yardım
- 112’yi Arayın: Derhal 112 Acil Servis’i arayarak durumu bildirin ve profesyonel yardım isteyin.
- Kanama Kontrolü: Temiz bir bez veya gazlı bez ile yaralı bölgeye doğrudan ve sıkıca baskı uygulayın. Amaç kanamayı yavaşlatmak ve durdurmaktır. Eğer bez kanla dolarsa, bezi kaldırmadan üzerine yeni bir bez ekleyerek baskıya devam edin.
- Turnike Uygulamaktan Kaçının: Turnike (sıkı bağ) uygulamak, dokulara daha fazla zarar verebileceği ve kan dolaşımını tamamen keserek uzvun kurtarılma şansını azaltabileceği için genellikle önerilmez. Kanama basit baskı ile durmuyorsa, bu durumu 112 ekiplerine bildirin.
- Yaralıyı Sakinleştirin: Hastayı sırt üstü yatırın ve şoka girmesini önlemek için bacaklarını hafifçe yukarı kaldırın. Üzerini bir battaniye ile örterek sıcak kalmasını sağlayın.
- Yeme-İçmeyi Kesin: Yaralı, acil ameliyata alınma ihtimaline karşı kesinlikle bir şey yiyip içmemelidir.
2. Kopan Parmağın Muhafazası (En Kritik Adım)
Kopan parçanın doğru şekilde muhafaza edilip hastaneye ulaştırılması, tekrar dikilebilme (replantasyon) şansını doğrudan etkiler.
- Parçayı Bulun: Sakin bir şekilde kopan parçayı bulun.
- Temizleyin (Gerekirse): Eğer parmak çok kirliyse, temiz içme suyu veya serum fizyolojik ile nazikçe yıkayarak üzerindeki kaba kirleri arındırın. Asla sabun veya başka bir dezenfektan kullanmayın.
- Doğrudan Suya veya Buza Koymayın: Kopan parça ASLA doğrudan suyun içine veya buzun üzerine konulmamalıdır. Bu durum, donma yanığına neden olarak dokulara geri dönülmez hasar verir ve parçanın dikilme olasılığını ortadan kaldırır.
Doğru Muhafaza Yöntemi (Torba İçinde Torba):
- İlk Sarma: Kopan parçayı temiz ve nemli (ıslak değil) bir gazlı beze sarın.
- İlk Torba: Sardığınız parçayı su geçirmeyen, temiz bir plastik torbaya (örneğin kilitli poşet) koyun ve ağzını sıkıca kapatın.
- İkinci Torba: Bu torbayı, içinde buz ve bir miktar su bulunan daha büyük ikinci bir torbanın içine yerleştirin. Amaç, parçanın donmadan soğuk kalmasını sağlamaktır.
- Hastaneye Ulaştırın: Kopan parçayı bu şekilde muhafaza ederek yaralı ile birlikte en kısa sürede tam teşekküllü bir hastanenin acil servisine, tercihen El Cerrahisi ve Mikrocerrahi bölümü olan bir merkeze ulaştırın.
Kopan Parmak Tekrar Dikilebilir Mi? (Replantasyon)
Evet, kopan bir parmağın mikrocerrahi adı verilen özel ve hassas bir ameliyat tekniği ile yerine dikilmesi mümkündür. Bu işleme replantasyon denir. Ameliyatta cerrahlar, mikroskop altında parmağın kemiklerini, tendonlarını (kas kirişleri), atardamarlarını, toplardamarlarını ve sinirlerini tek tek onarır.
Başarıyı Etkileyen Faktörler:
- Zaman: En kritik faktördür. Kopan bir parça için ideal süre ilk 4-6 saattir. Parça doğru şekilde soğutulursa bu süre 8-10 saate kadar uzayabilir.
- Yaralanma Şekli: Giyotin gibi keskin bir cisimle oluşan “temiz” kesiklerin başarı şansı, ezilerek veya koparılarak (çekilerek) oluşan yaralanmalara göre çok daha yüksektir.
- Doğru İlk Yardım: Kopan parçanın yukarıda anlatıldığı gibi doğru şekilde muhafaza edilmesi hayati önem taşır.
- Hastanın Genel Sağlık Durumu: Hastanın yaşı, sigara kullanımı ve diyabet gibi ek hastalıkları iyileşme sürecini etkileyebilir.
Her kopan parmak yerine dikilemeyebilir. Ezilmiş veya çok fazla doku kaybı olan parçalarda replantasyon mümkün olmayabilir. Ancak doğru ilk yardım ve hızlı nakil, hastaya ve cerraha en yüksek başarı şansını tanır.
Bir yanıt yazın